Giữa thời điểm nhiều bệnh viện lớn tại Việt Nam liên tục phát đi lời kêu gọi hiến máu do lượng dự trữ xuống thấp, một tin vui chấn động từ Nhật Bản mang lại hy vọng mới cho tương lai ngành y học thế giới. Các nhà khoa học tại Đại học Y khoa Nara vừa công bố phát triển thành công một loại máu nhân tạo có thể truyền cho tất cả các nhóm máu, không cần làm lạnh và có thể bảo quản tới 5 năm. Đột phá này hứa hẹn sẽ cứu sống hàng triệu người trong các tình huống cấp cứu, thiên tai hay chiến tranh – những nơi mà từng giọt máu đều quý giá như sinh mệnh.
Loại máu nhân tạo này được tạo ra từ hemoglobin – thành phần chính vận chuyển oxy trong máu – được chiết xuất từ các đơn vị máu hiến đã hết hạn sử dụng. Thay vì bị loại bỏ, lượng hemoglobin này được bao bọc trong các bong bóng siêu nhỏ cấu tạo từ chất béo, mô phỏng màng tế bào hồng cầu tự nhiên. Cấu trúc này giúp hemoglobin lưu thông an toàn trong cơ thể, không gây phản ứng miễn dịch và loại trừ nguy cơ lây nhiễm virus từ người hiến máu. Khác với máu thật vốn phải xét nghiệm nhóm trước khi truyền, máu nhân tạo không mang các dấu hiệu định danh nhóm máu như A, B, AB hay O. Điều này giúp việc truyền máu được tiến hành gần như ngay lập tức, không cần thử nghiệm tương thích – một ưu thế mang tính sống còn trong các tình huống khẩn cấp. Không những thế, sản phẩm còn có thể được bảo quản ở nhiệt độ thường trong hai năm và lên tới năm năm nếu giữ lạnh, vượt xa thời hạn sử dụng của máu người vốn chỉ kéo dài khoảng 42 ngày.
Từ năm 2022, nhóm nghiên cứu đã bắt đầu thử nghiệm lâm sàng trên người với những kết quả tích cực. Các tình nguyện viên khỏe mạnh tiếp nhận máu nhân tạo không gặp phản ứng phụ nghiêm trọng. Hiện tại, thử nghiệm đang được mở rộng với liều lượng từ 100 đến 400 ml nhằm đánh giá toàn diện về hiệu quả và độ an toàn. Nếu tiếp tục thành công, máu nhân tạo có thể được đưa vào ứng dụng trong hệ thống y tế Nhật Bản từ năm 2030. Giáo sư Hiromi Sakai, người đứng đầu dự án, cho biết khó khăn lớn nhất trong cấp cứu là không tìm được nhóm máu phù hợp kịp thời. Với máu nhân tạo, mọi rào cản này gần như bị xóa bỏ, giúp quy trình truyền máu diễn ra nhanh chóng, chính xác và an toàn. Song song với nghiên cứu tại Đại học Y khoa Nara, một nhóm khác do Giáo sư Teruyuki Komatsu (Đại học Chuo) dẫn dắt cũng đang phát triển chất mang oxy nhân tạo từ hemoglobin bao bọc bởi albumin. Cả hai hướng nghiên cứu đều đang mở ra triển vọng lớn cho y học hiện đại, đặc biệt trong điều trị đột quỵ, xuất huyết hay các tình trạng thiếu máu cấp tính.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thế giới cần hơn 118 triệu đơn vị máu mỗi năm. Tuy nhiên, nguồn cung không ổn định, đặc biệt trong các đợt thiên tai, dịch bệnh hay chiến sự. Việc Nhật Bản tiến gần đến sản xuất máu nhân tạo quy mô lớn không chỉ là thành tựu y học, mà còn là cột mốc lịch sử trong hành trình bảo vệ sự sống con người.
Khi máu không còn bị giới hạn bởi nhóm, tuổi thọ hay điều kiện bảo quản, y học không chỉ đang chữa lành mà còn đang tái định nghĩa lại khái niệm cứu người. Những giọt máu nhân tạo – tuy không mang nhóm – nhưng lại mang hy vọng sống cho cả nhân loại. Và nếu mọi thứ diễn ra đúng như kỳ vọng, thế giới sẽ bước vào một kỷ nguyên mới: nơi không ai phải ra đi chỉ vì thiếu một túi máu để giữ sự sống.
