Thịt chế biến sẵn
Các loại xúc xích, thịt xông khói, jambon… thường chứa nitrit và nitrat – chất giúp bảo quản và tạo màu hấp dẫn. Tuy nhiên, trong quá trình tiêu hóa, chúng có thể biến đổi thành hợp chất N-nitroso, vốn được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm gây ung thư cho người.
Không chỉ vậy, lượng muối cao trong các sản phẩm này còn làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, tim mạch, từ đó khiến sức khỏe suy yếu và dễ trở thành mảnh đất cho ung thư phát triển. Thói quen ăn thịt chế biến sẵn thường xuyên cũng đồng nghĩa với việc cơ thể ít nhận được dưỡng chất tươi sạch từ thịt nạc, cá hay rau củ.
Vì thế, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo chỉ nên sử dụng ở mức hạn chế, xem đây là món ăn “thỉnh thoảng” thay vì lựa chọn hằng ngày.
Thịt đỏ nướng, chiên ở nhiệt độ cao
Thịt bò, cừu, dê giàu protein nhưng khi nướng hoặc chiên ở nhiệt độ cao, chất béo nhỏ giọt xuống than nóng sẽ tạo ra hợp chất polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) và heterocyclic amines (HCAs). Đây là hai nhóm chất đã được chứng minh có khả năng gây biến đổi DNA, từ đó khởi phát ung thư.
Thói quen ăn thịt cháy cạnh, miếng giòn sậm màu lại càng làm tăng nguy cơ. Các nghiên cứu cho thấy, mức độ phơi nhiễm PAHs và HCAs tỷ lệ thuận với tần suất và cách chế biến. Người ăn thịt nướng nhiều lần trong tuần có nguy cơ ung thư đại trực tràng và tụy cao hơn hẳn so với người hạn chế.
Để giảm tác hại, có thể áp dụng cách chế biến lành mạnh hơn như hấp, hầm, hoặc nếu nướng thì nên ướp thịt với gia vị có tính chống oxy hóa (tỏi, nghệ, gừng) và ăn kèm nhiều rau xanh.
Thực phẩm muối mặn
Dưa muối, cá khô, mắm mặn lâu nay là món quen thuộc trong bữa cơm. Nhưng lượng muối cao trong các món này có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, tạo điều kiện cho vi khuẩn Helicobacter pylori phát triển – một trong những yếu tố hàng đầu gây ung thư dạ dày.
Ngoài ra, quy trình ướp muối không đúng cách còn sinh ra nitrosamine – hợp chất có khả năng gây đột biến tế bào. Người ăn nhiều thực phẩm muối mặn không chỉ tăng nguy cơ ung thư mà còn đối diện với các bệnh lý tim mạch, thận.
Các bác sĩ khuyến cáo nên giảm dần lượng muối đưa vào cơ thể, thay bằng các phương pháp bảo quản tự nhiên như làm lạnh, phơi khô sạch hoặc sử dụng gia vị thảo mộc để giữ hương vị mà không cần quá nhiều muối.
Đồ uống có cồn
Rượu, bia từ lâu đã được cảnh báo liên quan đến nhiều loại ung thư như gan, thực quản, khoang miệng và vú. Ethanol trong đồ uống khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành acetaldehyde – một chất độc hại có thể làm hỏng DNA và cản trở quá trình sửa chữa tế bào.
Không chỉ dừng ở đó, uống rượu bia còn làm tăng khả năng hấp thụ các chất gây ung thư khác từ thuốc lá hoặc thực phẩm. Phụ nữ uống rượu thường xuyên được ghi nhận có nguy cơ ung thư vú cao hơn đáng kể do rượu làm tăng hormone estrogen.
Dù có những quan niệm cho rằng “uống chút ít để tốt cho tim mạch”, nhưng giới hạn an toàn thực sự là không có. Càng uống ít, nguy cơ càng giảm.
Đồ ăn nhanh, chiên rán nhiều dầu
Khoai tây chiên, gà rán, bánh rán… thường được chế biến ở dầu ở nhiệt độ cao, sinh ra acrylamide – chất có khả năng gây đột biến gen. Bên cạnh đó, lượng chất béo bão hòa và trans fat trong đồ ăn nhanh còn làm tăng tình trạng viêm trong cơ thể, từ đó thúc đẩy sự hình thành và phát triển của khối u.
Lạm dụng các món ăn nhanh cũng khiến cơ thể thừa năng lượng nhưng lại thiếu vitamin, khoáng chất cần thiết. Đây là nguyên nhân dẫn đến béo phì – một yếu tố nguy cơ lớn của nhiều bệnh ung thư như vú, đại trực tràng, tuyến tụy.
Giải pháp cho thói quen hiện đại là thay đổi cách chế biến: sử dụng nồi chiên không dầu, ăn nhiều rau củ quả tươi để cân bằng dinh dưỡng, và hạn chế việc dùng đồ ăn nhanh như bữa chính thường xuyên.
Nước ngọt có ga và đồ uống nhiều đường
Một lon nước ngọt có thể chứa tới 7–10 thìa đường. Lượng đường này khi nạp vào cơ thể không chỉ gây béo phì mà còn tạo môi trường thuận lợi cho tế bào ung thư phát triển, bởi chúng ưa “ăn” đường để sinh sôi.
Ngoài ra, uống nhiều nước ngọt làm tăng nguy cơ kháng insulin, dẫn tới tiểu đường type 2. Đây là căn bệnh có mối liên hệ chặt chẽ với nhiều loại ung thư, đặc biệt là gan và tuyến tụy.
Thay thế nước ngọt bằng nước lọc, trà xanh, nước ép trái cây ít đường là cách vừa tốt cho sức khỏe vừa giúp kiểm soát cân nặng.
Thói quen ăn uống thiếu cân bằng
Không chỉ do một vài món ăn, mà chính sự mất cân bằng trong chế độ ăn mới là nguy cơ lâu dài. Ăn quá nhiều thịt, tinh bột tinh chế nhưng thiếu rau xanh, trái cây sẽ làm giảm khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể.
Rau quả tươi giàu chất xơ, vitamin, chất chống oxy hóa giúp ngăn chặn gốc tự do và giảm thiểu tổn thương tế bào. Một bữa ăn đa dạng, đầy đủ các nhóm dinh dưỡng chính là “lá chắn” tốt nhất để cơ thể chống lại ung thư.
Do đó, xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh, điều độ, đa dạng nguồn thực phẩm là chiến lược lâu dài để giảm nguy cơ ung thư cũng như nhiều bệnh mạn tính khác.
